{{product.Title}}
- {{product.Brand}}
- {{product.ArticleNumber}}
- {{product.GTIN}}
Niet meer leverbaar
/boormeester---432.jpg?sfvrsn=db6b9e2f_6 "Scye Schiedam 1000")
“We laten lessen uit het verleden links liggen”
Een gebrekkige overheidsregie. Een onderschatting van de kracht van de consument, en misperen in de communicatie. De energietransitie komt er wel, maar zal een bumpy ride zijn en blijven. Sven Ringelberg is energie-adviseur van overheden en bedrijven en auteur van een boek over de parallellen met, en de lessen die we vandaag zouden kunnen trekken uit de energietransitie naar aardgas uit de jaren ‘60.
De inwoner van Vlaardingen staat volop in het duurzame heden, maar heeft een grote fascinatie voor het verleden, en dan vooral met alles rondom de energietransitie. Hij verzamelt prullaria: van gasmuntjes tot boeken, propagandamateriaal en
zelf installatie-onderdelen uit het grijze verleden. In het boek De Nederlandse aardgastransitie – lessen voor de energietransitie van de 21ste eeuw combineert hij zijn professionele werk met zijn persoonlijke passie. En het bijzondere is: het
levert hele leerzame paralellen op. Over de nieuwbouw hoeven we het niet te hebben: die transitie loopt, en komt helemaal goed. De pijn van de haperende energietransitie ligt bij het verduurzamen van bestaande woningen. Ringelberg: “We hebben
onvoldoende geleerd uit lessen uit het verleden.”
Proces van weerstand
In de geschiedenisboeken lijkt de transitie van kolen en stadsgas naar aardgas van een leien dakje te zijn gegaan. Niets is minder waar. Ook na de vondst van de gasbel bij Slochteren (1959), de oprichting van de Gasunie en het landelijke plan voor distributie van het aardgas en het ombouwen van toestellen, ontstond er ook veel weerstand. Van steden, die de gasfabrieken moesten sluiten, van de kolenboer die naar het ambachtsmuseum kon, tot de kolenhandel die op zijn gat ging. En wat te denken van de huisvrouw die er niet aan moest denken om met andere pannen op een andere bron te moeten koken: dan brandt alles aan! Een nieuw fornuis was voor heel veel mensen een rib uit het lijf. Sterker nog: net als nu ontpopte ook De Telegraaf zich tot scepticus van de transitie: onhaalbaar en onbetaalbaar.
.jpg?sfvrsn=64d4627d_2 "Sven Ringelberg(1)")
Krachtige regierol
“Het grote verschil tussen toen en nu is de regierol van de overheid”, schetst Ringelberg. “De kracht van de regie overwon destijds op lange termijn de scepsis. Er werd een plan over het land uitgerold met een duidelijke agenda: dan ben je aan de beurt. De overheid bepaalde, betaalde grotendeels en voerde uit. Bewoners hadden gemiddeld 100 gulden kosten. Een gaskachel kostte 600 gulden. Kijk je nu naar waar we staan, dan zegt de overheid tegen gemeenten: maak maar wat plannen.” De proeftuinen brachten twee dingen aan het licht: de materie is complex, en de kosten per woning hoog. Ringelberg pleit voor een krachtige regierol in plaats van decentrale vrijblijvendheid zonder stip op de horizon. “Er is geen einddatum voor aardgas, geen duidelijke routekaart, en legio manieren om te verduurzamen. Daarnaast is het onduidelijk waar de kosten komen te liggen. En inmiddels zijn we al weer een tijdje verzand in een discussie over de route, terwijl de deadline van de CO2-afspraken alsmaar dichterbij komt. In zo’n situatie is het niet gek dat huizenbezitters wel even nadenken voor ze gaan investeren in duurzame warmtepomptechniek.”
Stap voor stap de standaard
De wijkaanpak werkt weldegelijk, maar volgens Ringelberg maar voor ongeveer een vijfde van de bestaande gebouwde omgeving. Warmtenetten of wijk of stadsniveau, collectieve bodembronnen, restwarmte van de industrie. Voor sommige gemeenten komt dit echt wel goed van de grond. Het leeuwendeel van de Nederlandse woningen zal volgens Ringelberg, hoe graag sommige mensen ook willen, niet radicaal de gaskraan dichtdraaien voor een duurzaam alternatief. Stap voor stap wordt voor 80% van de woningen de route, is zijn overtuiging. En dat betekent vooral voor oudere woningen niet direct de stap naar all-electric, maar een hybride tussenstap en later de overstap naar een definitief aardgasvrij alternatief “We zien de hybride warmtepomp aan alle kanten naar voren komen als instrument voor snelle CO2-reductie, met maatschappelijk draagvlak en beheersbare kosten. Een radicale transitie kan ons land met deze overheid niet aan.” Is dit slecht nieuws voor de all-electric-route? “Nee”, zegt Sven Ringelberg. ‘’Deze stap voor stap route betekent ook weer kansen voor de volledig elektrische warmtepomp. Genoeg bewoners zetten in op stevige na-isolatie van hoge kwaliteit, daar is ook subsidie voor beschikbaar. Deze woningen worden in toenemende mate geschikt voor een directe sprong naar de volledig elektrische warmtepomp. Een belemmering zie je vaak bij de afgiftesystemen ontstaan, dus zie ik deze combinatie vaker bij verhuismomenten of renovaties.’’
Gewend aan aardgas
“Vergeet niet”, zegt Ringelberg. “We komen uit een monocultuur van verwarmingstechniek die 50 jaar heeft bestaan. Daar zijn generaties mee groot geworden, daar is de maatschappij en een complete industrie op ingericht. De komst van de warmtepomp, en al helemaal de ‘van-gas-los-lobby’ heeft dat systeem ernstig verstoord, en niet altijd op een positieve manier in de perceptie van burgers. En wanneer er geen krachtige overheid is die de route bepaalt, dan geef je ruimte aan weerstand. Eigenlijk is de grootste angst van de Gasunie destijds, een versnipperde aanpak, nu werkelijkheid geworden.”. Stadsgas, de lokale energievoorziening in de steden, kreeg destijds een keiharde einddatum voorgeschoteld. “We durven nu niet te dwingen.” Lichte dwang kost volgens Ringelberg geld, maar opent wel weer deuren. Onderaan de streep het beste, zegt hij. ‘’We vergeten dat dwang altijd een rol speelt. Wanneer net als in Purmerend wel een klein aantal mensen op het aardgas blijven zitten, dan dwing je de grote groep dat te betalen.’’
In slaap gesust
De besluiteloosheid en gebrek aan daadkracht hebben we volgens Ringelberg aan de politiek te danken, zegt hij ook met een blik terug in de tijd. “Wat is het effect van de energiebron op het politieke landschap?” Hij noemt de Gouden Eeuw, waarbij de turf de welvaart bracht. De Deltawerken die ontstonden door een krachtige overheid. “We zijn politiek gezien door het aardgas in slaap gesust. Door de weelde van een eigen energiebron zijn we politiek gaan zwabberen, en scheppen we slechts kaders zonder scherpe keuzes te maken. De politiek gedraagt zich hierin pragmatisch en populistisch: men neemt met slechts 50% kennis, voor 100% besluiten.”
Heldere cases, dwingende besluiten
In Ringelbergs overtuiging zijn de warmtenetten de voornaamste slachtoffers van het gezwabber. “Dat is sneu. Een collectieve aanpak heeft nu niet de steun. De businesscases zijn doorgaans complexer: er moet consensus zijn, je hebt te maken met infrastructuur en exploitatie, en daarachter komt de techniek. Wat je nu ziet, is dat heldere casussen tot snelle investeringsbeslissingen leiden. Over de warmtepomp in individuele verduurzaming maakt Ringelberg zich geen zorgen. Die komt er wel. De rendementen worden beter, de geluidsproductie van lucht/water-buitendelen minder, en wie weet krijgt Diederik Samsom nog wel gelijk met zijn verwachte kostendalingen van de toestellen. door opschaling dalen de kosten. “Ik ben wel gecharmeerd van de PVT-panelen, die een gunstige COP combineren met het tackelen van een belangrijke drempel voor woningeigenaren: die buitenunit.”
Adoptiesnelheid
Ook kijkend naar het verleden, adviseert hij dat warmtepompinstallateurs en fabrikanten moeten focussen op adoptiesnelheid. “Je ziet het nu met de hybride: wanneer de ‘sweetspot’ van een terugverdientijd van 7 jaar in het vizier komt, bereik je een omslagpunt. Dan krijg je hetzelfde wat de zonnepanelen hebben meegemaakt: de buurman praat erover, je oom heeft ze. Terugverdientijd is gewoon belangrijk voor de volle overtuiging.” Ter vergelijk: de HR-ketel, die begin jaren ’80 het levenslicht zag, deed er 10 jaar over om door te breken. Te duur, waarom zou je? “Aardgas had ook een slecht imago. Het is smerig, duur, modern. De gasbedrijven wisten van aardgas een statusproduct te maken. Het werd het toonbeeld van modernisering en luxe, tegelijkertijd met fraaie keukenapparatuur die overwaaide uit Amerika. Energieverbruik werd een weelde. Ineens kwam centrale verwarming in het vizier, in plaats van de kolenkachel of moederhaard.”
Gezellige mensen stoken kolen
Die kant kan het met de warmtepomp ook op gaan. “Allereerst natuurlijk de energierekening, maar denk aan de mogelijkheid om te koelen, het comfortniveau in combinatie met balansventilatie, het groene karakter, de trend van elektrisch rijden. In de geschiedenis van alle energietransities was de kat altijd een mooi symbool van comfort. Een snorrende poes in de vensterbank: dan moet het wel lekker zijn. Die metafoor zie je in de hele geschiedenis terug. De kolenhandel lobbyde overigens wel terug: ‘Gezellige mensen stoken kolen’, was een reclamecampagne”, lacht Ringelberg. De kolenboer had een sociale functie. Bijzondere parallel is dat de cv-monteur vandaag een van de laatste ‘ambachten’ is die nog periodiek achter de voordeur komt. Historie herhaalt zich vaak.
Nieuwe vervangingsmomenten
De corporaties vormen een belangrijke basis voor schaalvergroting, zodat warmtepompen breder geaccepteerd én goedkoper worden, zegt Ringelberg. In de particuliere markt moeten installateurs verder denken de traditionele vervangingsmomenten die er nu zijn, bij onderhoudsbeurt of defect van een ketel. Verhuizingen, aanschaf van een elektrische auto, een nieuwe verzekering; er zijn legio aanleidingen maar je moet ze wel zien, en er een dienstverlening op bieden. De warmtepomp als het fietsenplan van de zaak, dus deels betaald met vrije dagen of bruto loon. Leaseconcepten: de markt vraagt om creativiteit. “Een bewoner kiest niet voor techniek, maar voor comfort, terugverdientijd en geen gedoe. Dan volsta je als markt niet meer door enkel maar steengoede techniek te leveren.” Brengt ons tenslotte bij ander heikel punt: heeft de markt mensen genoeg om de stijgende vraag waar te maken? “De beschikbaarheid van voldoende capaciteit aan monteurs gaat een belangrijke factor worden in de snelheid van adoptie van de techniek. De branche moet snel mensen aantrekken en met de juiste kennis opleiden.”
Subisdietool op website Nathan
Nathan is een samenwerking aangegaan met Simpel Subsidie. Zij hebben een gratis tool ontwikkeld waarmee snel en gemakkelijk de subsidiemogelijkheden van de toestellen uit het Nathan assortiment op Nathan.nl zichtbaar zijn. Sven Ringelberg is geestelijk vader van Simpel Subsidie. Hij heeft software ontwikkeld waarbij de subsidiemogelijkheden en afhandelingen op maat, in elke huisstijl kunnen worden vormgegeven.
Simpel Subsidie kan tegen betaling van €75 ook het volledige subsidietraject verzorgen voor zakelijke gebruikers en consumenten. “Dan kunnen installateurs de warmtepompen inclusief subsidie verkopen, en wordt een stroperig en ambtelijk proces voor de koper uit handen genomen. De factuur komt pas, wanneer de subsidie is overgemaakt.”